استاندارد آسانسور+استاندارد چاه آسانسور +استاندارد ريل هاي+سيستم محركه آسانسور و...

[فرشاد امن خانی]

شرط اول مبحث 15 مقررات ملی ساختمان

استاندارد آسانسور
سال 1377 به علت حوادث متعدد آسانسوري كه باعث كشته شدن تعدادي از هموطنانمان گرديد، شوراي عالي امنيت ملي تشكيل جلسه داد و پس از تصميم گيري نهايي يك مقررات مختصر در مورد ايمني آسانسورها تدوين نمود و در سال 1377 استاندارد ويرايش اول را نوشته و از تير ماه 77 اجرايي نمودند.
در تاريخ 1/1/1380 ويرايش دوم استاندارد نوشته و اجرايي شد. بر اساس استاندارد EN81 اروپا ورژن 1985 استاندارد ملي آسانسور را تدوين نمودند كه استاندارد ملي آسانسورهاي الكتريكي به شماره 1-6303 و استاندارد ملي آسانسورهاي هيدروليك 2-6303 مي باشد.
بازديد آسانسورها از 1/1/1382 در تهران و از 1/1/1387 در مشهد بر طبق استاندارد ملي به شماره 1-6303 و 2-6303 بازديد مي شوند.

استاندارد چاه آسانسور
1. ديواره هاي چاه آسانسور بايد بدون شكاف باشند. تنها جاهاي باز مجاز دربهاي طبقات، دريچه هاي بازديد و سوراخهاي محل عبور سيم بكسلها و كابلهاي برق و فرمان مي باشند.
2. ديواره هاي جانبي و سقف چاه آسانسور بايد مقاومت مكانيكي كافي براي عملكرد ترمز ايمني (پاراشوت) داشته باشند.
3. در صورتي كه چاه داراي دربهاي اضطراري و بازرسي است حركات كابين منوط به بسته بودن كليه اين دربها نيز مي باشد.
4. چاه بايدداراي روشنايي مناسب در هر طبقه بوده و هواي داخل آن قابل تهويه طبيعي باشد.
5. هيچ وسيله اي غير از تجهيزات آسانسور نبايد از چاه آسانسور عبور داده شود.
6. حداقل ابعاد چاه، چاهك و موتورخانه بايستي متناسب با ظرفيت و سرعت آسانسور در نظر گرفته شود.

استاندارد موتورخانه آسانسور
1. سيستم محركه و قطعات گردنده بايستي در اتاق ويژه اي با ديوار و سقف و دربهاي محكم كه تنها مي تواند در دسترس افراد مسئول قرار گيرد، باشد.
2. فلكه هاي كشش و گاورنر به شرطي كه در هنگام بازرسي و تعميرات و نگهداري در دسترس باشد مي تواند در محوطه داخل چاه قرار گيرد.
3. موتورخانه نبايد حاوي هر گونه وسايلي غير از تجهيزات آسانسور باشد، مگر وسايل روشنايي – تهويه هواي موتورخانه و وسايل اطفاء حريق
4. موتورخانه بايد در مقابل بارها و نيروهايي كه در معرض آن قرار مي گيرد مقاوم باشد، گرد و غبار را به خود جذب نكند و كف آن لغزنده نباشد.
5. ابعاد موتورخانه بايد به اندازه اي باشد كه سرويس و دسترسي به كليه تجهيزات داخل آن آسان و ايمني پرسنل نيز تامين شود. ارتفاع زير سقف آن از روي سقف چاه حداقل 8/1 متر باشد.
6. يك يا چند قلاب بايد جهت بالا بردن تجهيزات سنگين هنگام نصب يا در مواقع تعمير، در سقف موتورخانه تعبيه شود.
7. درب ورودي موتورخانه بايد متناسب با تجهيزات نصب شده در موتورخانه با حداقل عرض 6/0 و ارتفاع 8/1 متر باشد. دريچه ها با حداقل ابعاد 5/0 * 5/0 و داراي تحمل بار حداقل 2 نفر (حدود 2000 نيوتن) بايد قفل دار بوده و بدون كليد از درون باز شود.

استاندارد ريل هاي راهنما
1. كابين و وزنه تعادل بايستي هر كدام بوسيله حداقل دو ريل راهنماي سخت، هدايت شوند.
2. توان و استحكام ريلها، متعلقات و اتصالات آنها بايد جهت تحمل نيروهاي ناشي از عملكرد ترمز ايمني (پاراشوت) و همچنين انحنا و پيچش هاي ناشي از بار نامتعادل داخل كابين، كافي باشد.
استاندارد اتاقك (كابين) و وزنه تعادل
1. ارتفاع درب كابين و همچنين ارتفاع مفيد كابين بايستي حداقل 2 متر باشد.
2. حداكثر سطح قابل استفاده كابين متناسب با وزن و حداقل آن متناسب با تعداد نفرات بايستي طبق جدولي كه در مطلب "دستور العمل هاي كاركرد و آزمون ها" درج شده است، در نظر گرفته شود.
3. كابين بايستي حتماً مجهز به ترمز ايمني (پاراشوت) مناسب باشد.
4. كابين بايستي داراي روشنايي مناسب باشد.
5. ديواره ها، سقف و بدنه كابين مي بايستي كاملاً پوشيده باشد، به جز ورودي كابين، دريچه اضطراري و محل هاي تهويه هوا.
6. در جلو آستانه كابين مي بايستي صفحه اي جهت جلوگيري ورود پا به زير كابين با ارتفاع حداقل 75 سانتي متر و لبه شيب دار 10 سانتي متر نصب شود.
7. كابين بايستي داراي درب باشد. درب هاي كشويي افقي و عمودي با حفاظت هاي خاصي جهت كابين به كار مي روند.
8. درب كابين بايد داراي وسيله اي الكتريكي باشد كه هنگام باز بودن يا باز شدن آن، كابين حركت نكند يا متوقف شود.
9. در محدوده تراز طبقه، در صورت لزوم بايستي بتوان درب كابين را با دست و اعمال حداكثر نيروي 300 نيوتن باز نمود.
10. سقف كابين بايستي تحمل وزن حداقل دو نفر را داشته باشد.
11. براي تسهيل بازرسي و سرويس آسانسور، روي سقف كابين تجهيزاتي به ترتيب زير در محل مناسبي بايد نصب گردد.
الف- يك كليد دو حالته جهت انتخاب وضعيت هاي عادي يا بازرسي
ب- دو عدد شستي براي حركت كابين در جهت هاي بالا و پايين با سرعت كم، حداكثر تا 63/0 متر بر ثانيه كه با فشار مداوم كار مي كند.
ج- يك كليد توقف اضطراري دو حالته (stop )
12. هنگام انتخاب وضعيت بازرسي از روي كابين، فرمان آسانسور از شستي هاي داخل كابين و طبقات نبايد امكان پذير باشد ولي كليه كليدهاي ايمني بايد كماكان موثر باشند.
13. وزنه هاي تعادل داخل قاب مربوط بايستي به طريقي باشند كه در اثر ضربات احتمالي شكسته نشده و از قاب خارج نشود.
14. ديواره ها، كف، سقف، قاب و كفشك هاي كابين و قاب وزنه بايد مقاومت كافي در برابر نيروهاي وارده در هنگام كاركرد عادي، عملكرد ترمز ايمني و بر خورد احتمالي روي ضربه گيرها را داشته باشد و نبايد از موادي ساخته شده باشد كه سريع آتش بگيرند يا در اثر گرما، گازهاي خفه كننده ايجاد كنند.

استاندارد فواصل بين ديواره چاه كابين و فاصله بين كابين و وزنه تعادل
1. در آسانسورهاي با درب كابين، فاصله بين سيل كابين و سيل درب هاي طبقات نبايد از3 سانتيمتر بيشتر باشد.
2. فاصله بين كابين و متعلقات آن با وزنه تعادل و متعلقات آن حداقل مي بايستي 5 سانتيمتر باشد. (متعلقات ثابت با متحرك 3 سانتيمتر و متعلقات متحرك با متحرك 5 سانتيمتر)
استاندارد سيم بكسل ها و ايمني هاي مكانيكي (ترمز ايمني – گاورنر – ضربه گير)
1. سيم بكسل هاي متصل به كابين و وزنه تعادل مي بايستي حتماً از جنس فولاد، حداقل 2 رشته با حداقل قطر 8 ميليمتر باشند و مخصوص آسانسور ساخته شده باند.
2. ضريب ايمني سيم بكسل در صورتي كه تعداد سيم بكسل ها 3 رشته يا بيشتر باشند، حداقل 13 و در صورتي كه 2 رشته باشند، حداقل 16 مي باشد.
3. حداقل نسبت بين قطر فلكه ها به قطر سيم بكسل 40 مي باشد.
4. بارهاي وارده مي بايستي به صورت يكسان روي كليه رشته هاي سيم بكسل توزيع گردد.
5. كليه فلكه هاي گيربكس و هرزگرد بايستي داراي مانع خروج سيم بكسل از شيار باشند.
6. ترمز ايمني (پاراشوت) صرفاً هنگام پايين آمدن كابين فعال بوده و به وسيله فك ها يا قرقره هاي درگير با ريل ها در اثر افزايش سرعت كابين از گاورنر فرمان مي گيرد، عمل مي كند.
7. ترمز ايمني (پاراشوت) براي آسانسورهاي با سرعت حداكثر يك متر بر ثانيه حتماً از نوع لحظه اي يا نوع تدريجي (Progressive ) و براي سرعت هاي بيشتر از يك متر بر ثانيه حتماً از نوع تدريجي باشد.
8. ترمز ايمني (پاراشوت) مي بايستس ترجيحاً در پايين ترين قسمت كابين مستقر شده و پس از عمل كردن فقط با بالا آوردن كابين آزاد گردد.
9. وسيله اي الكتريكي بايد قبل از عملكرد كامل ترمز ايمني يا درست هنگام ايستادن كابين، موتور را از كار بياندازد.
10. كنترل كننده هاي مكانيكي سرعت (گاورنرها) مي بايستي متناسب با سرعت نامي آسانسور و رعايت مقررات مربوطه (EN81-9.9 ) تنظيم و ثابت شده باشد.
11. سيم بكسل گاورنر مي بايستي با قطر حداقل 6 ميليمتر، داراي حداقل ضريب اطمينان 8 و بسيار انعطاف پذير باشد.
12. كنترل كننده هاي سرعت (گاورنر) بايستي داراي وسيله اي الكتريكي باشد كه پس از عملكرد يا آزاد نكردن كابين از حركت آن جلوگيري نمايد.
13. آسانسورها بايستي داراي ضربه گيرهاي كابين و وزنه تعادل باشند كه در پايين ترين حد حركت كابين و وزنه تعادل و بر روي ستون هايي (سكوهايي) نصب مي شوند و نوع مناسب آنها با توجه به سرعت و ظرفيت آسانسورها انتخاب مي شود.
14. ضربه گيرهاي سيار كه با كابين و وزنه تعادل در حركت هشتند، بايستي با ستون هاي (سكوهاي) حداقل نيم متر ارتفاع كه در پايين ترين حد حركت كابين و وزنه تعادل (در چاهك) تعبيه شده اند تماس حاصل نماييد.
15. در هر صورت هنگام نشستن كابين روي ضربه گيرها بايستي فضاي مناسب در چاهك به عنوان جان پناه وجود داشته باشد.

استاندارد سيستم محركه آسانسور
1. هر آسانسور بايد حداقل يك سيستم محرك مخصوص به خود داشته باشد.
2. حركت دادن آسانسور به دو روش مجاز است:
الف- سيستم اصطكاكي (By traction ) با استفاده از سيم بكسل و فلكه و وزنه تعادل
ب- سيستم مستقيم (Positive drive ) اين سيستم چه از نوع وينچي بدون وزنه تعادل و چه از نوع زنجيري فقط براي سرعت هاي كمتر از 63/0 متر بر ثانيه مجاز است.
3. آسانسور بايد مجهز به سيستم ترمزي باشد كه در مواقع قطع منبع تغذيه موتور اصلي و يا مدارهاي فرمان به صورت خودكار سيستم محركه را متوقف نمايد.
4. سيستم ترمز بايد بدون هيچگونه تاخيري پس از قطع مدار بازكننده ترمز، عمل نمايد. (ديود با خازني كه به طور مستقيم به ترمينال سيم پيچي ترمز متصل است، به عنوان يك وسيله تاخير دهنده محسوب نمي شود.)
5. سيستم ترمز بايد يك ترمز الكترومكانيكي (اصطكاكي) داشته باشد.
6. فشار كفشك هاي ترمز بايد توسط نيروي فنر تامين شود.
7. ترمز بايد داراي حداقل دو كفشك با لنت هاي نسوز باشد كه روي ديسك يا استوانه عمل مي كنند.
8. استفاده از ترمز نواري ممنوع است.
9. وجود چرخ طيار يا وسيله ديگري براي رساندن كابين در حالت اضطراري تا سر طبقه ضروري است.
10. براي قسمت هاي گردنده در دسترس با سطح ناصاف نظير زنجيرها، چرخ زنجيرها و چرخ دنده ها بايستي حفاظت موثري پيش بيني شود.
11. كليه اجزاي گردنده با سطح صاف بايستي به رنگ زرد باشد.

استاندارد لوازم و تجهيزات و حفاظت هاي الكتريكي
1. كنتاكتورهاي اصلي طبق استاندارد CENELEC HD 419 و IEC 158.1.mod به صورت زير طبقه بندي مي شوند.
الف- براي موتورهاي a.c كنتاكتورهاي AC-3
ب- براي قدرت d.c كنتاكتورهاي DC-2
2. رله ها طبق استانداردهاي CENELEC HD 420 و IEC 158.1.mod
الف- AC-11 براي كنترل كردن الكترومگنت هاي AC
ب- DC-11 براي كنترل كردن الكترومگنت هاي DC
3. تغذيه موتورهاي محركه اصلي چه از نوع DC و چه از نوع AC بايستي به وسيله دو كنتاكتور مستقل قطع شود.
4. موتورهايي كه به طور مستقيم به شبكه متصل مي شوند بايستي داراي حفاظت در برابر اتصال كوتاه و اضافه بار الكتريكي باشند.
5. حفاظت اضافه بار الكتريكي (OVER LOAD ) پس از عمل كردن نبايد به صورت خودكار به حالت اوليه برگردد.
6. چنانچه حفاظتي با افزايش درجه حرارت سيم پيچ موتور فرمان مي گيرد، مي تواند به طور خودكار پس از آنكه موتور به اندازه كافي خنك شد از مدار خارج گردد.
7. هر آسانسوري بايستي داراي سوئيچ هاي حد نهايي باشد كه در صورت حركت بيش از حد كابين آن را از حركت بازدارد. (براي جلوگيري از بروز خطرات احتمالي) اين سوئيچ ها بايستي قبل از تماس كابين و وزنه تعادل با ضربه گيرها، عمل نمايد. در چنين شرايطي آسانسور بايستي خارج از سرويس باقي بماند.
8. كليه سيم كشي و كابل كشي هاي چاه و موتورخانه به جز روشنايي هاي آن بايستي در لوله يا كانال هاي مخصوص قرار گيرند.
9. در كابين بايستي وسيله اي تعبيه گردد كه به سهولت قابل تشخيص و دسترس بوده و جهت اطلاع به بيرون از چاه آسانسور در مواقع اضطراري استفاده شود. اين وسيله مي تواند زنگ، آيفون، تلفن و يا وسيله مشابه ديگري باشد كه با قطع برق نبايد از كار بيفتد.
10. كليه حفاظت هاي الكتريكي بايد به صورت سري در مدار قرار گيرند.
11. كليدهاي توقف اضطراري (STOP ) در چاهك، روي سقف كابين و داخل كابين هاي بدون درب بايستي تعبيه گردد و بايد از نوع دو حالته بوده و طوري باشد كه پس از قطع فقط بتوان دستي آن را به حالت اوليه برگرداند. (در مورد كابين هاي داراي درب نصب اين كليد در داخل كابين مجاز نيست.)
12. از ولتاژهاي خطرناك (110 به بالا) در تجهيزات چاه و كابين و درب هاي طبقات به جز محركه درب اتوماتيك كابين، پريزها و روشنايي ها نبايد استفاده شود.
13. اشكالات قطعات الكتريكي نبايد باعث عملكرد خطرناك آسانسور شود.
14. تابلو تغذيه برق، تابلو فرمان، سيستم محركه و اتاقك (كابين) بايد سيستم اتصال زمين (EARTH ) مناسب داشته باشند.
15. در هر صورت در كليه موارد الكتريكي آسانسور بايد استانداردهاي مربوطه رعايت گردد.
16. كليدهاي اصلي:
الف- هر آسانسور بايد داراي يك كليد اصلي دو حالته باشد كه ظرفيت قطع بالاترين شدت جريان اصلي را داشته باشد اين كليد نبايد روشنايي هاي موتورخانه، چاه و كابين، هواكش كابين، پريزهاي كابين و موتورخانه و زنگ اضطراري را قطع كند.
ب- كنترل كليد اصلي بايستي در نزديكترين نقطه در دسترس ورودي موتورخانه باشد.
پ-كابل فرمان كابين بايستي مخصوص آسانسور ساخته شده و داراي انعطاف و استحكام كافي باشد.

دستورالعمل هاي كاركرد و آزمون ها

1. رنگ كليدهاي توقف اضطراري قرمز و تكمه زنگ اضطراري زرد و ساير تكمه ها، رنگي غير از اين دو رنگ دارند.
2. در كابين هاي بدون درب با درج علامت و نوشته از نزديك شدن افراد و يا بار به آستانه درب جلوگيري شود.
3. جهت جلوگيري از دسترس افراد متفرقه بايستي علائم و نوشته هاي هشدار دهنده روي درب موتورخانه نصب گردد.
4. كليدهاي مختلف داخل موتورخانه براي يك يا چند آسانسور به تفكيك مي بايستي مشخص شوند.
5. دستورالعمل مشروحي جهت چگونگي حركت دادن كابين به صورت دستي در مواقع اضطراري بايستي در داخل موتورخانه و در محل مشخصي موجود باشد.
6. پلاك ظرفيت كابين بر مبناي كيلوگرم و تعداد نفرات به همراه نام كارخانه سازنده بايستي با خط خوانا در داخل كابين در معرض ديد مسافران نصب گردد.
7. نقشه هاي اجرايي و مشخصات فني آسانسور و تجهيزات ايمني از قبيل :
درب ها و قفل آن ها
كنترل كننده مكانيكي سرعت (گاورنر)
ترمز ايمني (پاراشوت)
ضربه گيرها
ترمز سيستم محركه
طناب هاي فولادي و آويزهاي آن بايستي توسط فروشنده مهر و امضا شده به خريدار تحويل شود.
8. قبل از بهره برداري عادي آسانسورها، حداقل بايستي عملكرد صحيح و كامل تجهيزات ايمني آزمايش شده و صحت نقشه هاي اجرايي و مشخصات فني موضوع رديف بالا (10-7) كنترل شود.
9. در برگه گواهي آزمايشات مشخصات اصلي آسانسور و نتيجه آزمايشات فوق الذكر نوشته شوند.
10. آسانسورهاي در حال بهره برداري بايستي توسط شخص يا گروه واجد صلاحيتي سرويس و نگهداري شوند.

استاندارد درب طبقه

1. درب طبقات بايد فاقد هر گونه منفذ و لبه هاي تيز و برنده باشد و فاصله بين لبه ها و چهارچوب از 6 ميليمتر تجاوز ننمايد.
2. درب ها و چهارچوب ها بايستي ترجيحاً فلزي و يا از جنسي ساخته شود مه با گذشت زمان تغيير شكل نيابد.
3. ارتفاع درب هاي طبقات حداقل دو متر باشد، كف درگاه بايستي مقاوم به بارهاي وارده باشد.
4. نيروي بسته شدن درب هاي اتواتيك نبايد در حدي باشد كه به اشخاص آسيبي برسد. نيروي لازم جهت جلوگيري از بسته شدن درب نبايستي از 150 نيوتن تجاوز كند. (بوسيله نيرو سنج)
5. هنگام عبور و يا گير كردن مسافر بين درب ها، بايد درب به صورت اتوماتيك باز شود.
6. به منظور تشخيص حضور كابين در طبقه در درب هاي لولايي دريچه اي با پوشش شفاف كه داراي مقاومت مكانيكي كافي باشد و در صورت شكسته شدن ريخته نشود بايد تعبيه گردد. (شيشه 6mm سيم دار)
7. درب طبقه در هيچ شرايطي به جز هنگام توقف كابين مقابل همان طبقه نبايد باز شود. (تا 20 سانتي متر بالا و پايين طبقات نيز مجاز مي باشد)
8. درب طبقات بايستي داراي قفل با مقاومت مكانيكي كافي و مقاوم در مقابل گرد و غبار كه پس از قفل شدن تحت هيچ شرايطي باز نشده و حركت كابين منوط به اطمينان از قفل شدن آن (با وسيله الكتريكي و مكانيكي) باشد.
9. قفل ها بايستي به شكلي باشند كه در صورت لزوم از بيرون با كليد مخصوص توسط افراد مسئول باز شوند.
10. درب هاي طبقات پس از باز شدن اضطراري و در صورت رها شدن بايستي به صورت خودكار بسته شوند.